Friday, July 27, 2012

Шүлэг оролдож бичгийн чадвараа сайжруулах нь (Б.Франклины жишээ)

("Бэнжамин Франклин: Миний намтар" номын хэсгээс)


Хотод байх Жон Коллинс гэдэг өөр нэгэн номонд дуртай хөвгүүнтэй би дотно танилцсан юм. Бид хоёр заримдаа маргалдаж мэтгэлцдэг байсан бөгөөд ингэхдээ өөр өөрийн үндэслэлээ дэвшүүлж, нэгнийхээ буруу гэдгийг батлахаар шамддагсан. Гэвч энэ нь бид хоёрт хүмүүстэй ямар нэг зүйлийн тухай хэлэлцэхэд сөрөг үндэслэл заавал гаргах гэдэг, ингэснээрээ бусдад таагүй сэтгэгдэл төрүүлж, эвгүй уур амьсгал авчирдаг олиггүй зан суулгаж мэдэхээр байв. Тэрхүү муу зан нь аливаа харилцан яриаг хурцатгаж, дургүйцэл жигшил төрүүлэх, тэр байтугай нөхөрлөе гэсэн хүнтэй дайсагнуулах ч чадалтай билээ. Тэр цагаас хойш би хуульчид, их сургуулийнхан хийгээд Эдинбород төрж өсөгчдийг эс тооцвол ухаалаг хүмүүс энэ зуршлаас холуур тойрдгийг ажиглах болсон юм.

Нэгэн удаа, яагаад ч юм бэ, Коллинс бид хоёрын хооронд эмэгтэйчүүдийг сургуульд сургах нь хэр зохистой талаар болон тэдний сурах чадварын талаар мэтгэлцээн өрнөсөн юм. Коллинс эмэгтэйчүүдийг сургуульд явуулах нь зохисгүй, эмэгтэйчүүд угаасаа үүнд тэнцэхгүй гэж мэтгэв. Би асуудлын нөгөө талд зогссон ба сонголтод маань мэтгэлцэхээ бодсон нь ч бас жаахан нөлөөлсөн биз. Тэр намайг бодвол төрөлхийн цэцэн цэлмэг, үгийн сан элбэгтэй, миний санахад заримдаа намайг үндэслэлийнхээ хүчээр биш уран үгийнхээ хүчээр буулгаж авдаг байлаа. Энэ сэдвээр баахан мэтгэлцэж, шийдэлд хүрч чадаагүй бид хоёр нэг хэсэгтээ л уулзах шинжгүйгээр салсан тул би өөрийн үндэслэлүүдээ бичихээр сууж, бичсэнээ хуулж түүнд илгээсэн юм. Коллинс хариу илгээж, би ч дахин захидал бичив. Улмаар аль аль нь гурваас дөрвөн захидал илгээгээд байтал аав минь тэдгээрийг олоод уншчихжээ. Тэгээд намайг дуудаж, асуудлын зөв бурууг ярилгүйгээр миний бичих арга барилын тухай надтай ярилцсан ба намайг хэдий зөв бичгийн дүрэм болон гаргасан үндэслэлээрээ Коллинсыг давж буй ч (би эдгээр чадварыг хэвлэлийн газрынхаа ачаар олж авсан) түүнээ яруу тод илэрхийлэх, дэс дараалалтай бичих зэрэгтээ хол дутуу байгааг хэлж, хэд хэдэн жишээгээр үүнийгээ баталсан юм. Би түүний шүүмж голыг нь олж байгааг ойлгож, түүнээс хойш бичих ур чадвартаа ихээхэн анхаарч, сайжруулахын тулд чармайхаар шийдсэн билээ.

Энэ үед би “Үзэгч”-ийн[1] гуравдугаар ботийг олж үзэв. Би урьд нь тэдгээрийн алийг нь ч олж хараагүй юм. Би тэрхүү ботийг худалдан авч, дахин дахин уншаад ихэд баярласан юмдаг. Хэл найруулга нь үнэхээр сайн юм гэж бодоод ингэж бичдэг болохсон гэж хүсэв. Ингээд би цаас авч, “Үзэгч”-ийн өгүүлбэр бүрээс утга санааг нь эргэн сануулах цөөн битүү үгсийг тэмдэглэж аваад, тэдгээрийг цөөн өдөр далд хийснийхээ дараа гарган ирж, номоо харалгүйгээр тэмдэглэж авсан үгсээ ашиглан толгойд орж ирсэн тохиромжтой үгсээр жинхэнэ эх нь иймэрхүү л байсан болов уу хэмээн өгүүлбэрүүдийг өөрийнхөөрөө дахин бичдэг болсон юм. Үүний дараа би өөрийнхөө “Үзэгч”-ийг жинхэнэ эхтэй нь харьцуулж, хийж буй алдаануудаа олж засдаг боллоо. Ингэж би үгийн сан муутайгаа буюу тохирох үгсийг сонгож хэрэглэхдээ тааруугаа мэдэж авсан бөгөөд үүнээс үүдэн хэрвээ шүлгээ үргэлжлүүлэн бичсээр байсан бол эдгээр дутагдлаа өдийд засчихсан байх байсан даа гэж бодож билээ. Чингэсэн бол ижил утгатай боловч мөрний хэмжээ хийгээд хэмнэл айзамд тохирох өөр урттай, ондоо сонсголонтой үгсийг олж хэрэглэх хэрэгцээ намайг тэргээрийн эрэлд байнга мордоход хүргэж, улмаар тархинд минь хадаж өгснөөр эцэстээ би энэ чадварт туйлын гаргууд болчих байв. Иймээс би зарим нэг үлгэрийг сонгон авч, түүнийгээ шүлгэн хэлбэрт оруулж бичээд, эх зохиолоо мартахуйц хугацаа өнгөрсний дараа мөнөөх шүлэглэлээ дахин хүүрнэсэн хэлбэрт нь оруулж бичих болов. Мөн би заримдаа тэмдэглэж авсан битүү үгсээ сайтар холиод хэдэн долоо хоногийн дараа өгүүлбэрүүдийг гүйцээж, эх зохиолыг санан дахин бичихээсээ өмнө тэдгээрийг зөв дараалалд нь оруулахыг хичээдэг байв. Энэ нь чухамдаа намайг бодол санаагаа цэгцэлж, дараалалд оруулж сургах ёстой байлаа. Дараа нь өөрийн зохиолоо жинхэнэ эхтэй нь харьцуулж, олон алдаагаа олж засдаг байсан агаад заримдаа жинхэнэ эхийнхээ хэл найруулга, логик дарааллыг сайжруулахуйц үг хэллэг, засвар оруулснаа хараад ихэд хөөрч, цаг нь ирэхээр би бичгийн их хүн болох мөрөөдлөө биелүүлж магадгүй юм байна гэж бодох хүртлээ урамшдагсан. Би эдгээр дасгал болон уншлагаа хэвлэлийн газартаа ганцаар байж болох цагуудад буюу шөнө ажлынхаа дараа, өглөө ажлаа эхлэхээс өмнө, мөн Ням гараг бүр хийж, аав маань намайг дэргэдээ байлгах үедээ заавал оролцуулдаг байсан нийтийн мөргөлд очихоос аль болох зайлсхийдэг байлаа. Тэрхүү мөргөлд оролцохыг би нэг үүргээ гэж үзсэн хэвээр байсан авч энэ үүргийг биелүүлэх цаг хугацааны боломж үнэндээ гардаггүй байв.



[1] “Үзэгч” нь Англид 1711-1712 оны хооронд хэвлэгдэж байсан өдөр тутмын хэвлэл юм. Үүнийг Жозеф Эдисон, Ричард Стийл нар эрхлэн гаргаж байсан бөгөөд хожим нь долоон боть болгон хэвлэжээ. Орч.

1 comment:

  1. Яаамр сайхан зүйл шийтлээ вэ баярлалаа. их зүйлийг ойлгож ухаарлаа

    ReplyDelete