Дахиад л орчуулгын тухай. Хийж байгаа орчуулгаа уншиж үзэхэд доор бичигдсэн алдааг нэлээн хийгээд байх шиг санагдсан. Тиймээс өөртөө болон орчуулга хийж буй, хийх та бүхэнд М.Саруул-Эрдэнэ ахын "Сонирхол хэл шинжлэл" номоос англи, монгол хэлний гол ялгааны тухай өгүүлсэн доорх хэсгийг сануулга болгон оруулж байна.
5. Өгүүлбэрийн бүтэц
Өгүүлбэрийг бүтээгч гол гишүүдийг хэл шинжлэлд өгүүлэгдэхүүн(subject), тусагдахуун(object), өгүүлэхүүн(predicate) хэмээн нэрийддэг. Өрнийн хэлнүүд өгүүлэгдэхүүн буюу үйлийн эзэн, тусагдахуун буюу үйлэнд өртөгчийг маш тодорхой байхыг шаардана. Гэтэл дорны хэлнүүдэд өгүүлбэрийн хам сэдэв, яриа болж буй орчноос эдгээр гишүүдийг хийсвэрлэн тогтоож болохоор байвал заавал дурдах албагүй. "Дорж оюутан байхдаа хөлбөмбөг тоглодог байсан" гэсэн нийлмэл өгүүлбэрийг англиар буулгахад "When Dorj was a student He used to play soccer" болно. Монгол өгүүлбэрт эхний "оюутан байсан" эзэн нь Дорж учир "хөлбөмбөг тоглодог байсан" эзэн нь аанай л Дорж хэмээн хоёр дахь хэсэгт өгүүлэгдэхүүнгүйгээр найруулсан байхад англи өгүүлбэрт нийлмэл өгүүлбэрийн хоёр хэсэг хоёулаа тов тод өгүүлэгдэхүүнтэй байх ёстой. Монголчууд хийсвэрлэн сэтгэдэг ард түмэн учраас "дуслыг хураавал далай" гэх мэт өгүүлбэрийг эзэн биегүй найруулан, ерөөс хэн бүхэнд хамаатуулан ойлгож чадах бол англичууд ихэд тодорхой сэтгэдэг учраас "if you collect drops..." Хэрвээ ЧИ дуслыг хураавал ...) хэмээн заавал эзэн гаргаад ирнэ. Яруу найрагч Л.Дашням яг энэ талаар нэг сонин зүйл хуучилж билээ. Дашням гуай өөрийнхөө шүлгээс нэгэн Америк найрагчтай хамтран англи хэлээр орчуулж л дээ. "Юмны учир олдоно оо" гэсэн нэг хийсвэр хэллэгийг эвтэйхэн буулгахын тулд "бүх юм ойлгогдоно" гэсэн санаа хэмээн англиар тайлбарлаж, Гэтэл мань орчуулагч "яг юуны учир ойлгогдох юм, чухам хэн тэрийг ойлгох юм?" гээд тодорхой эзэн нэхээд зовоогоод байсан гэдэг. Хоёр хэлний энэ ялгааг үл ойлгох залуу орчуулагчид эх хэлээрээ харь хэлний загварыг барьж, ярьж бичих гээд байдаг боллоо. Нэг хүүхэлдэйн кинон дээр усанд живж байгаа нохой "Somebody help me" хэмээн хашгирна. Монгол орчуулга нь "Хэн нэг нь надад туслаарай" хэмээх аж. Уг нь хөөрхий тэр америк нохой өрнийн сэтгэлгээтэй амьтан болохоороо ХЭН туслах (somebody), ХЭНД туслах (me) гэдгээ тодорхой өгүүлж байгаа юм. Гэтэл дорны сэтгэлгээгээр бол "Туслаарай" гэхэд л хангалттай. Мэдээж, сонсож байгаа хэн нэг нь, бодоож, живж байгаа тэр мууд л тусална биз дээ. Тэгээд ч живж үхэх гэж байхад чинь юун өгүүлэгдэхүүн, юун тусагдахуун, юун хоёр бүрэлдэхүүнт, дэлгэрэнгүй, бүрэн өгүүлбэр. Тэр нохой тэнэгтээ бус хэл нь тийм зохион байгуулалттай байгаа хэрэг. "Явбал яваг" гэсэн богинохоон монгол өгүүлбэрийг та англиар орчуулаад үз дээ. Би бол "if he wants to go, let him go" буулгана. Нэг юм хэлээд байгаа биз?
5. Өгүүлбэрийн бүтэц
Өгүүлбэрийг бүтээгч гол гишүүдийг хэл шинжлэлд өгүүлэгдэхүүн(subject), тусагдахуун(object), өгүүлэхүүн(predicate) хэмээн нэрийддэг. Өрнийн хэлнүүд өгүүлэгдэхүүн буюу үйлийн эзэн, тусагдахуун буюу үйлэнд өртөгчийг маш тодорхой байхыг шаардана. Гэтэл дорны хэлнүүдэд өгүүлбэрийн хам сэдэв, яриа болж буй орчноос эдгээр гишүүдийг хийсвэрлэн тогтоож болохоор байвал заавал дурдах албагүй. "Дорж оюутан байхдаа хөлбөмбөг тоглодог байсан" гэсэн нийлмэл өгүүлбэрийг англиар буулгахад "When Dorj was a student He used to play soccer" болно. Монгол өгүүлбэрт эхний "оюутан байсан" эзэн нь Дорж учир "хөлбөмбөг тоглодог байсан" эзэн нь аанай л Дорж хэмээн хоёр дахь хэсэгт өгүүлэгдэхүүнгүйгээр найруулсан байхад англи өгүүлбэрт нийлмэл өгүүлбэрийн хоёр хэсэг хоёулаа тов тод өгүүлэгдэхүүнтэй байх ёстой. Монголчууд хийсвэрлэн сэтгэдэг ард түмэн учраас "дуслыг хураавал далай" гэх мэт өгүүлбэрийг эзэн биегүй найруулан, ерөөс хэн бүхэнд хамаатуулан ойлгож чадах бол англичууд ихэд тодорхой сэтгэдэг учраас "if you collect drops..." Хэрвээ ЧИ дуслыг хураавал ...) хэмээн заавал эзэн гаргаад ирнэ. Яруу найрагч Л.Дашням яг энэ талаар нэг сонин зүйл хуучилж билээ. Дашням гуай өөрийнхөө шүлгээс нэгэн Америк найрагчтай хамтран англи хэлээр орчуулж л дээ. "Юмны учир олдоно оо" гэсэн нэг хийсвэр хэллэгийг эвтэйхэн буулгахын тулд "бүх юм ойлгогдоно" гэсэн санаа хэмээн англиар тайлбарлаж, Гэтэл мань орчуулагч "яг юуны учир ойлгогдох юм, чухам хэн тэрийг ойлгох юм?" гээд тодорхой эзэн нэхээд зовоогоод байсан гэдэг. Хоёр хэлний энэ ялгааг үл ойлгох залуу орчуулагчид эх хэлээрээ харь хэлний загварыг барьж, ярьж бичих гээд байдаг боллоо. Нэг хүүхэлдэйн кинон дээр усанд живж байгаа нохой "Somebody help me" хэмээн хашгирна. Монгол орчуулга нь "Хэн нэг нь надад туслаарай" хэмээх аж. Уг нь хөөрхий тэр америк нохой өрнийн сэтгэлгээтэй амьтан болохоороо ХЭН туслах (somebody), ХЭНД туслах (me) гэдгээ тодорхой өгүүлж байгаа юм. Гэтэл дорны сэтгэлгээгээр бол "Туслаарай" гэхэд л хангалттай. Мэдээж, сонсож байгаа хэн нэг нь, бодоож, живж байгаа тэр мууд л тусална биз дээ. Тэгээд ч живж үхэх гэж байхад чинь юун өгүүлэгдэхүүн, юун тусагдахуун, юун хоёр бүрэлдэхүүнт, дэлгэрэнгүй, бүрэн өгүүлбэр. Тэр нохой тэнэгтээ бус хэл нь тийм зохион байгуулалттай байгаа хэрэг. "Явбал яваг" гэсэн богинохоон монгол өгүүлбэрийг та англиар орчуулаад үз дээ. Би бол "if he wants to go, let him go" буулгана. Нэг юм хэлээд байгаа биз?
(2011 оны 2 сард хуучин блог дээр оруулсан бичлэгээ хуулав)
No comments:
Post a Comment